Autorka: dr n. med. Maria Maślińska
W tym roku Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher, dawniej Instytut Reumatologii, obchodzi 70 rocznicę swojego powstania. Już w 1930 r. na „I Polskim Zjeździe w Sprawie Badania Spraw Gośćcowych”, uznano „za rzecz niezbędną utworzenie Instytutu dla badania i leczenia spraw gośćcowych”. Jednak dopiero po II wojnie światowej w 1947 r. Ministerstwo Zdrowia pozytywnie zaopiniowało inicjatywę powstania Instytutu. Początkowo był to Państwowy Instytut Reumatologiczny (PIR) z siedzibą w III pawilonie Szpitala im. Dzieciątka Jezus w Warszawie przy ulicy Nowogrodzkiej 59.
Główną pomysłodawczynią powstania Instytutu była profesor Eleonora Reicher – wybitny lekarz, specjalista w zakresie medycyny sportowej i szkolnej oraz współtwórczyni polskiej reumatologii. Była to nietuzinkowa osoba działająca bardzo aktywnie jeszcze przed II wojną światową, m.in. współuczestniczyła w organizowaniu szpitali przyfrontowych w czasie I wojny światowej, była członkiem Rady Naukowej Wychowania Fizycznego pod przewodnictwem Marszałka Józefa Piłsudskiego, kierowała Poradnią Sportowo-Lekarską powstałą przy II Klinice Chorób Wewnętrznych, której ówczesnym kierownikiem był prof. Witold Orłowski. W czasie wojny zorganizowała szpital PCK dla dzieci i sierot – ofiar wojny. Brała też czynny udział w ruchu oporu jako kpt. „Barbara”.
Na zdjęciu: Profesor Eleonora Reicher (fot. Arch. NIGRiR)
Po II wojnie światowej prowadziła Katedrę Reumatologii na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego (następnie Akademii Medycznej) i całkowicie poświęciła się idei rozwoju reumatologii polskiej, tworząc w swoim mieszkaniu na ulicy Polnej w Warszawie pierwszą poradnię reumatologiczną. To m.in. dzięki jej staraniom w 1951 r. została wydana przez Radę Ministrów decyzja o utworzeniu Instytutu Reumatologicznego w Warszawie (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10.03.1951 r. w sprawie utworzenia Instytutu Reumatologicznego. Dziennik Ustaw R.P. z dnia 17.03.1951 nr 15, poz. 120).
I tak powstał Instytut Reumatologii przy ul. Spartańskiej z zapleczem wielospecjalistycznym. Oprócz klinik reumatologicznych powstały kliniki: ortopedyczna, laryngologiczna, neurologiczna, hematologiczno-metaboliczna z pododdziałem dny moczanowej, kardiologiczno-chirurgiczna oraz reumatologii wieku rozwojowego. Utworzono zakłady: anatomii patologicznej, biochemii, patofizjologii, mikrobiologii i serologii, stomatologii, rehabilitacji oraz poradnię okulistyczną i przychodnię.
Placówka pełniła zarówno funkcję kliniczną jak i naukowo -badawczą. Pracowało w niej wielu wybitnych klinicystów, m.in. dr Jadwiga Pągowska, dr Zbigniew Godlewski, dr Hanna Dworakowska, dr Joanna Titz-Kosko, prof. Włodzimierz Brühl, dr Antonii Sabatowski, dr Stefan Kwaśniewski, dr Jan Bogdanowicz, dr Mieczysław Michałowski, dr Adam Sokołowski, dr Witold Zawadowski, dr Juliusz Żaboklicki, prof. Edmund Wilkoszewski, . Prof. Anna Romicka, prof. Katarzyna Rostropowicz-Denisiewicz , prof. Stefan Żarski, prof. Romuald Kreczko, prof. Maria Gutowska-Płachecka, prof. Henryka Małdyk, prof. Hanna Chwalińska-Sadowska, prof. Tadeusz Styczyński. Z klinicystami współpracowali naukowcy i diagności, pod kierunkiem których rozwijały się zakłady teoretyczne, tacy jak m.in. prof. Eugeniusz Małdyk, prof. Teresa Wagner, prof. Jan Ryżewski, prof. Alicja Ryżewska, prof. Stanisław Luft, prof. Sławomir Maśliński, prof. Jakub Ząbek, dr Jacek Noworyta.
Rozwijano metody operacyjne w zakresie reumoortopedii, a do grona szczególnie zasłużonych należeli m.in. doc. Sylwester Jakubowski, prof. Romuald Kreczko, doc. Mirosław Śmiłowicz, prof. Paweł Małdyk, Prof. Jacek Kowalczewski, dr Leszek Jung.
Obecnie kierownikami klinik i zakładów teoretycznych są: prof. Brygida Kwiatkowska, dr hab. n. med. Marzena Olesińska (prof. NIGRiR), prof. Robert Gasik, prof. Iwona Sudoł- Szopińska, prof. Włodzimierz Maśliński, dr hab. n. med. Agnieszka Paradowska-Gorycka (prof. NIGRiR), dr hab. n. med. Beata Tarnacka, prof. Małgorzata Wisłowska, prof. Tomasz Targowski, dr n. med. Piotr Gietka i dr n. med. Piotr Syrówka. Z Instytutem nadal są związani prof. Anna Filipowicz-Sosnowska, prof. Lidia Rutkowska-Sak oraz prof. Piotr Głuszko, pełniący funkcję konsultantów w trudnych przypadkach z dziedziny reumatologii i pediatrii.
W czasie wielu lat swojej działalności Instytut się zmieniał – kadra Kliniki Laryngologicznej zasiliła Klinikę Otolaryngologii, Chirurgii Głowy i Szyi Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, w 1980 r. z Instytutu wydzielono Klinikę Kardiologiczno-Chirurgiczną, a następnie włączono ją do utworzonego decyzją Rady Ministrów w 1979 r. Instytutu Kardiologii.
W XXI wieku powołano nowe jednostki diagnostyczno-terapeutyczne, m.in. Oddział Jednego Dnia przy Klinice Układowych Chorób Tkanki Łącznej, Oddział, a następnie Klinikę Wczesnego Zapalenia Stawów czy Oddział Rehabilitacji Dziennej. Postęp w leczeniu chorób reumatycznych i wprowadzenie leków biologicznych w programach lekowych były powodem utworzenia w Instytucie Ośrodka Terapii Biologicznej. Ośrodek ten pozwala na ambulatoryjne prowadzenie chorych kwalifikowanych i leczonych w Instytucie w ramach programów lekowych NFZ. Centralne Laboratorium NIGRiR kierowane obecnie przez panią dr Klimek stanowi wsparcie nie tylko dla jednostek klinicznych Instytutu, ale też szczególnie w zakresie badań immunologicznych dla wielu innych placówek szpitalnych.
Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 1.10.2003 r. patronką Instytutu Reumatologii została prof. dr hab. n. med. Eleonora Reicher, a na mocy ustawy Rady Ministrów z dnia 25.08.2015 r. (poz. 1376 ) Instytut Reumatologii został przemianowany na Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji. W 2016 r. placówka została wyróżniona logo HR Excellence in Research.
Obecnie niewątpliwy rozwój Instytutu jest związany zarówno z działalnością kliniczną, dydaktyczną (kształcenie specjalistów reumatologii, studentów Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego -WUM, fizjoterapeutów), jak i naukową. Placówka w wyniku konkursu Agencji Badań Medycznych utworzyła własne Centrum Wsparcia Badań Klinicznych i weszła do Polskiej Sieci Badań Klinicznych, bierze też udział w kolejnych konkursach – ostatnio uzyskano dofinansowanie wniosku pt. „Badanie terapii pregabaliną oraz terapii z zastosowaniem kompleksowej rehabilitacji w leczeniu chronicznego zmęczenia związanego z zespołem post-COVID”. Instytut aplikuje również do Europejskiej Sieci Referencyjnej (European Reference Network) w ramach chorób rzadkich (RECONNET) i obecnie uzyskał pozytywną ocenę w trakcie kolejnego etapu ewaluacji.
Od 1963 r. Instytut jest wydawcą naukowego czasopisma Reumatologia (punktacja MEN 40; copus: SJR 0.45, cite score 2.2 predicted cite score 2.5). Jest to dwumiesięcznik naukowy wydawany w języku angielskim, adresowany do reumatologów, ortopedów, internistów, immunologów, rehabilitantów. Publikuje prace oryginalne, obserwacyjne, przekrojowe, przeglądowe, w tym oparte na analizie przypadków klinicznych, wskazujące na ich istotne znaczenie i innowacyjność, będące przeglądem i analizą literatury. Czasopismo publikuje również rekomendacje, stanowiska eksperckie, listy do redakcji, wspomnienia oraz sprawozdania z krajowych i międzynarodowych zjazdów i konferencji. Jest obecne w wielu bazach i repozytoriach, m.in. BIOSIS (Web of Science, Clarivate Analytics), Directory of Open Access Journals (DOAJ), EBSCO, EMBASE, Genamics/JournalSeek, Harvard Libraries – University of California Libraries, J-Gate, Polish Ministry of Science and Higher Education (PMSHE), Polish Medical Library (GBL), ProQuest, PubMed Central (PMC), SCOPUS, Swiss University Library Network (RERO), Web of Science, WorldCat.
Reumatologia zajmuje wysoką pozycję wśród czasopism z zakresu szeroko pojętych problemów reumatologii i immunologii w Polsce oraz na arenie międzynarodowej. Jest jedynym czasopismem o takiej pozycji naukowej z przedstawionego zakresu tematycznego na obszarze Europy Środkowo-Wschodniej. Ma również dobre rokowania na przyszłość, a redakcja we współpracy z radą naukową czasopisma, wsparciem recenzentów oraz wysiłkiem autorów stara się o dalszą ewaluację i wejście do grona czasopism objętych punktacją Impact Factor. Obecnie prace opublikowane w Reumatologii mogą też być podstawą do ewaluacji naukowej pracowników nauki i adeptów aspirujących do stopnia naukowego doktora.
Instytut aktywnie uczestniczy w inicjatywach Ministerstwa Zdrowia i Unii Europejskiej, takich jak np. „Program profilaktyki chorób odkleszczowych Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji”, „Wdrażanie dobrych praktyk w chorobach przewlekłych Joint Action Chrodis-Plus Managing Frailty”, „Program profilaktyki osteoporozy”, „Program profilaktyki reumatoidalnego zapalenia stawów”. Bierze udział w różnych projektach: „Medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne aspekty starzenia się w Polsce” – projekt POLSENIOR oraz uczestniczy w pracach w polskim rejestrze zapalenia naczyń POLVAS. Zakład Biologii Molekularnej jest członkiem Polskiej Sieci Biobanków.
W planach na przyszłość jest współpraca z europejskimi ośrodkami zajmującymi się badaniami i leczeniem chorób rzadkich (Europejskie Sieci Referencyjne – ERNs dla chorób rzadkich w sieci Reconnet), współpraca z Wydziałem Biofizyki Politechniki Warszawskiej w projekcie stworzenia elektronicznych czujników, dalsza realizacja projektów w programach Unii Europejskiej, wraz z wprowadzeniem ścieżki szybkiej diagnostyki zapalenia stawów, osteoporozy i profilaktyki chorób kręgosłupa. Celem Instytutu jest również wypracowanie standardów postępowania z chorymi w podeszłym wieku, stworzenie międzynarodowej platformy wymiany doświadczeń klinicznych i naukowych, usprawnienie działalności naukowej poprzez tworzenie pełnych baz danych. Wśród priorytetów na najbliższe lata są ujęte rozwój działalności Polskiego Towarzystwa Zapalnych Chorób Autoimmunologicznych oraz osiągnięcie wyższej oceny ewaluacji naukowej Instytutu.
Aby móc spełnić te ambitne założenia, NIGRiR liczy na szeroką współpracę z innymi ośrodkami reumatologicznymi i naukowymi, kontakty w kraju i zagranicą oraz stworzenie kadrze klinicznej oraz naukowej dobrych warunków pracy m. in. poprzez rozbudowę i modernizację klinik i poradni Instytutu. Warunkiem polepszenia kondycji finansowej Instytutu jest poprawa finansowania świadczeń dla ośrodków referencyjnych, co jest podnoszone w rozmowach z NFZ i Ministerstwem Zdrowia, a także optymalne wykorzystanie potencjału klinicznego i naukowego placówki.
70 lat historii zobowiązuje do podkreślania przeszłości i pamiętania o osobach zasłużonych dla rozwoju Instytutu, ale również kieruje wzrok w przyszłość związaną z rozwojem nowych terapii, szczególnie biologicznych, medycyny spersonalizowanej i doskonalenia metod diagnostycznych w chorobach reumatycznych, a także poszerzania możliwości współpracy z innymi instytucjami i działalności naukowej.
Dr n. med. Maria Maślińska jest pracownikiem naukowym Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji, Zastępcą Kierownika Kliniki Wczesnego Zapalenia Stawów oraz Redaktorem Naczelnym Czasopisma Reumatologia, wydawanego przez NIGRiR.
Piśmiennictwo
Eyman E, Luft S. Instytut Reumatologiczny w Warszawie – 50 lat działalności. Reumatologia 2001; 39: 112-114.
Małdyk P, Michalak C. Reumoortopedia – jej rozwój na terenie Polski. Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2003; (5): 594-598.
Maślińska M. She started everything: tribute to Professor Eleonora Reicher on the 60th anniversary of the Institute of Rheumatology. Reumatologia 2011; 49: 315-320.
Maślińska M. 60 lat Instytutu Reumatologii. Służba Zdrowia 2011,
